KOMUNIKIMI I LETËRSISË SË EKZILIT ME SISTEMIN LETRAR KOMBËTAR: RASTI I MARTIN CAMAJT

Jolanda LILA

Abstract

Poetika e Martin Camajt përbën një nga modelet përfaqësuese të nënsistemit letrar të ekzilit, që solli komponente gjenuine në sistemin letrar kombëtar. Pozicion i letërsisë së shkruar prej tij është jashtëqendror ndaj gjithë sistemeve të letërsisë shqipe, duke përfshirë dhe letërsinë e shkruar prej mërgimtarëve; dhe njëherësh po aq jashtëqendrore dhe ndaj makrosistemeve të letërsive të mëdha evropiane bashkëkohore, me të cilat u lidh vetëm përmes përkthimeve. Gjithçka që shkroi në krijimtari, ai ia drejtoi lexuesit shqiptar si lexues i parë, pavarësisht se e dinte mirë se pikërisht ky ishte lexuesi i ndaluar dhe i munguar i veprës së tij. Në mënyrë të vetëdijshme ai provoi të krijonte qendrën e vet, origjinale dhe të papërsëritshme, në shqetësimet letrare, në tematikë, në përvojën estetike krijuese dhe në rendin gjuhësor. Kjo kumtesë do të nxjerrë në pah marrëdhënien autor-receptues në rastin e Camajt, duke e parë në dy plane: së pari, në planin e mungesës së komunikimit me lexuesit shqiptar për shumë vite, pasi vepra e tij u ndalua në Shqipëri (por u penguan edhe në Kosovë e diasporë) dhe së dyti, në planin estetik, vepra moderne e Camajt komunikon më shumë me vetveten sesa me lexuesin masiv. Ekskomunikimi duket sikur e përndjek ngahera këtë autor: fillimisht ai historiko-politik e më pas estetiko-receptues. Përmes trajtësimit të tipareve të komunikimit të veprës së Camajt, do të kalohet edhe në përgjithësime për vështirësitë e funksionimit të hallkës autor-vepër-lexues në rastin e letërsisë së ekzilit në përgjithësi.

Pages: 141 -144